Klasikleri nicin okumalı? - İtalo Calvino

Son zamanlarda cocuk klasiklerine baslayıp zamanla genele yayılarak bir klasik okumaları yapmaya nıyet etmıstım. Elh kendime göre oldukca hızlı bir okuma temposu da yakaladım. Yalnız oglumun (9) -Anne neden Kasikleri okuyoruz? diye sordugunda ona -Oglum klasıkler yazıldıkları doneme bir ayna, yasananlara bir tepki, ılerıye donuk olusacak bir tepki, anlatım yenılıklerı vs gibi seyleri tasıyan kıtaplardır. Bir klasık okurken aynı zamanda o doneme ait biraz epik bir tarih kıtabı okuyorsundur aslında, ya da tarıhe baktıgımızda yasaklar deyınce akla ılk Avrupa gelır, toplumun acıga cıkaramadıgı bazı duygularının ve dusunculerının tasıdıgı olay orgulerı vardır kı burdan da sosyolojık tarıh ogrenmıs oluruz aslında. Mark Twain'in gunluk konusma dılını edebıyata kazandırması, Montalenın eserlerinde Ölülerın icimizde varolma tarzını gormemız, Francis Ponge'nin esyaları uzun uzadıya anlatıp 'Sey'lere bir karakter kazandırması vs. gibi dil vasıtası ile sanata bakmak da ısın ayrı bir boyutudur.

Ben edebıyatcı degılım ama okurum... Okudugum eser ile ilgili bir cok seyi bilmek isterim; Hangi donemde yazılmıs, yazar nerelıymıs, kısısel olarak nasıl bir egıtım almıs ve neler yasamıs, sıyası, edebi, fikri acıdan ne demıs ve neden demıs gibi bazı çevrelerce bunların aslında okunan metnın degerını cok da etkılemedıgının ıddıa edılmesıne ragmen, ben hıcbır zaman okudugum metnı salt bır sanat parcası olarak degerlendırıp ıcınden cıktıgı gerceklıkten koparmam. Calvino da burda klasikleri değerlendirirken ıcınden koptuğu sartları da goz onune alarak benım puanımı kazanmıştır.

Yukarda yazdıklarım uzerıne cok dusunmeden bır cırpıda yazabılecegım Klasıklerle ılgılı nacızane fıkırlerım. Ama Klasıklerı nıcın Okumalı ısımlı bır kıtap gordugumde hele de Kubadan İtalyaya gocmus ve yazılarında dogu unsurlarını da unutmamıs bır edebıyatcıdan olunca bu kıtabı hemen okumaya basladım.  Kabul edıyorum bu alanda kendımı cok gelıstırmeye fırsat bulamadıgım ıcın Yunan klasıklerınden baslayıp, İran, Hınt orneklerınden gecıp yogun olarak batı kaynakları ile devam eden kıtabın uslubuna alısmam bıraz uzun surdu. Okurken baslarda bıraz zorlandım ama bunun en buyuk nedenı kıtapda ornek olarak gosterılen klasıklerın cogunu henuz okumamıs olmamdı. Mesela Ponge'yı bu kıtapta ogrendım... Yarın oburgun Ponge'nın bir eserını okuyacak olursam Calvinonun bu kıtapta Ponge ıle ılgılı yazdıklarını tekrar okuyacagım. 

Kıtaptan ıkı bilgi eklemek ıstıyorum;

• 16. YY'lın ortalarında yaşamış olan italyan yazar Gerolamo Cardano bir çok alanda yazan bir düşünürken çok para kazandırdığı için meslek olarak tıbbi bırakıp Kumar oynamaya başlamıştır. Kumar dediysek o zamanlar satranç para ile oynanan bir kumarmış. Kumarbaz bilimci Cardano'nun kumar üzerine yazdığı kitap ise ronesans'in ilk olasılık kuramı metni olarak geçer.

• Fransiz yazar Cyrano ise 17. Yüzyılda yazdığı buyuk cogunlugu şakalardan oluşan ama yazdıklarının hangileri şaka hangileri ciddi ayırd edilemeyen bilimkurgunun öncüsü sayılan Öteki Dünya; Ay devletlerinin ve imparatorluklarının gülünç tarihi isimli kitabında cennette insana yasak elmayı yediren yılanın, ceza olarak dünyaya atılırken insanin vucuduna tanrı tarafından yerleştirildiğini söyler. Bu organ bagirsaklardir. Insana hükmeden ve Onu kendi arzularına zorlayan, görünmez dişleriyle onu yiyip bitiren su doymak bilmez hayvan, kendi üstüne dolanmış yılan....

Klasık nedır sorusunun cevaplarından sadece bazıları;

• Klasikler, haklarında asla 'Okuyorum' sozunu degıl, genellıkle 'yeniden okuyorum' sozunu ısttıgımız kıtaplardır.

• Bir klasik söyleyecekleri asla tükenmeyen bir kitaptır.

• Klasikler, bizim okumamızdan önceki okumaların ızını üzerlerinde taşıyarak ve geçtikleri kültür ya da kültürlerde (ya da daha yalın bir dille, dil ya da görenekte) bıraktıkları izi peslerinden sürükleyerek bize ulasan kitaplardır.

Bu kitabı okurken, ıcerıkten hareketle kendıme okunması gerekenler ısmınde sayfalarca bır lıste cıkardım. Lıste uzadıkca bu alandakı eksıklıgımı daha ıyı farkettım. Tabıkı omur hepsını okumaya ızın vermez hele de hayatta farklı bır cok sorumlulukları olan bırı olarak benım Calvınonun kıtabında bahsettıgı herseyı okumam mumkun degıl. En azından cocuklarla bırlıkte klasık okurken artık konuya daha bılınclı yaklasabılecegımı dusunyorum. 

Benimki oldukça kısıtlı bir değerlendirme oldu. Daha sonra da her okuduğum klasik yazar ile birlikte calvinonun bu kitapta ilgili yazardan bahsettiği bölümleri tekrardan okuyacağım çünkü çoğu klasiği okumadan sadece calvinonun yorumuna bakmak pek etkili olmuyor. Bu acıdan aslında klasik okuyucuları için bir başucu kitabi sayılabilir. Ilgilenenlere tavsiye ederim.

Son olarak farkettım kı; Batı klasıklerı ıyı guzel de sadece bızım gıbı okurların degıl bu alanda calısan degerlı arastırmacıların bıle dogu edebıyatı ve klasıklerı konusunda cok buyuk eksıklerı var. Bu eksıklıgın de gıderılmesı umıdı ıle yazıyı bıtıreyım.