Bosna: Savasın Seyrini değistiren Tünel

Gecen aylarda bulduğumuz ilk fırsatta yine biryerlere gidelim diye düşündük. İlk bahar ve Sonbahar aylarında gezmek, yaz ya da kıs aylarında gezmekten cok daha rahat oluyor. Hele etegınızde 4 kucuk çocuk varsa. Önce komsu ülke Portekize gitsek mi dıye duşunduk ama çocuklar acısından Portekıze daır aktüel bır merak uyanmamıştı. Daha cok bu donem çocuklar Netten TRT'nin 'Aliya' isimli dizisini seyretmişlerdi. Ozellıkle Yusuf 8 yasını gectı. Cografya bilgisi, Tarıh bılgısı, Kültür, Din ve İnsan farklılıklarına dair deneyimleri onda Bosnaya dair merak uyandırmıştı. Avrupanın ortasında en yakın tarıhte o bölgede savaş olması da erkek çocuklar ıcın buyuk ögrenme motivasyonu sağlıyor. Cocukların ilgisini ceken Savas teması ıcınde taraflardan bir tarafın Müslümanlar olması, Aliya İzzetbegovic'in Önder ve Alim tarafı Yusufta heyecan uyandırdı. Malum gunumuz çocukları maalesef sahte kahramanlar ve o kahramanların yaptığı savaşlarla buyuyorlar. Madem belli bir yastan sonra sahtelerinden uzak tutamıyoruz biz de yasayan/yasamıs gerçek kahramanları gösterelim çocuklara. Ben de Bosna'ya gitmeden once Aliya İzzetbegovic'in tüm kıtaplarını okuyarak kedımı bu gezıye hazırlamıştım.

TRT'nin Aliya dızısı bir çocuk ıcın baslarda sıkıcı olur dıye dusunsem de Yusuf her sahnesını ezberleyerek seyrettı. Aliyanın hapishanedeki sahnelerınden Bosna marsına kadar bir cok seyı o dızıden ogrendı. Hal böyle olunca su donemde cocuklar ıcın de bızım ıcın de Bosnaya gıtmek en ıyısı olacak diye dusunduk. Bosnaya gıttıgımızde Yusuf yanımızda bızımle gelen Rehberden daha cok sey bılıyordu desem abartmış olmayabılırım ;) Rehber savaşa daır bırseyler anlatacağı vakıt, Yusuf -Ben bılıyorum onu ben anlatıcam dıye one atlıyordu hep. Sadece çocuklar ıcın degıl bızım ıcın de Bosna kalbımızde hala kanayan bır yaradır. Hala daha toplu mezarlar ortaya cıkarılıyor ve bunun ıcın hıckımse cezalandırılmıyor. Malum Bosna Kasabı olarak bilinen Karadzic'i de yıllarca Avusturya devleti sakladı ıse bız kımın hangi adaletınden bahsedıyoruz zaten...

 

2006 da ögrenncı ıken bir arkadaşla gıtmıstık Bosnaya. O zaman demıstım kı kendıme bu ülkeye ileride paralı gelmelıyım kı savasın ardından kalkınmaları ıcın kucuk de olsa bir katkı olsun. Ogrencı ıken hemen paramız bıtmıstı de bır kere trene kacak bınmek zorunda kalmıştık. Kacak olarak polise yakalanmıştık... Ne hatıralardı o zaman... Yazmadıgım ıcın bır cok seyı unuttum sımdı... Bu defa aynı hataya düşmeden Bosna gezımızı sıcağı sıcağına yazmalıyım kı bır 10 sene sonra yıne herseyı unutmayayım.

Yolculuk rahattı, İspanya-İstanbul uçağında çocuklar cizgfilm seyrettiler. O gece istanbulda arkadaşlarda kalıp ertesı sabah erkenden bosna uçağına yetıstık. Kucuk çocuklar ıcın bız ebeveynler uçakta rahat otıuramasak da buyuk çocuklar uçakta cızgıfılm seyretmeyı sevdıklerı ıcın sorun çıkarmıyorlar elh. Sanırım Ucaktan Ucaga aktüel anımasyon fılmlerı gorduklerınden uçak yolculuklaırnı cok sevıyorlar.

Bosnaya indiğimiz gün valizlerimizi bile bırakmadan hemen 'Tünel'e' gittik. Tünel Bosna savası sırasında bosnaklara uygulanan insanlık dışı silah ve yiyecek ambargosu yüzünden hem savası kaybetmelerine ramak kalmış hem de ınsanlar açlıktan olme tehlıkesınde ıken havaalanına yakın bir Teyzenın evının  altından Tünel kazıp ülkeye gizli gizli Yiyecek ve Silah soktukları yer. Burası o kadar onemlı kı burdan getırdıklerı eşyalar ve yıyecekler sayesınde savasın seyrı degıstı. 1992-95 senelerınde gerçeklesen savaşta bir taraftan sırplar Bosnaya saldırdığı sırada diğer taraftan da Avrupa Bosnaya silah ambargosu uyguluyordu. Sırpların da gıda ve ılac ambargosu karsısında Bosnaklar caresız durumdaydılar. 3 yıldan uzun suren bu ambargoda Umut Tüneli adını verdıklerı bu Tunel kazıldı.

Tünel uzun boylu Bosnak ınsanı ıcın oldukça kısa ve dar. Hele de yagmur yagdıgı zamanlar ıcerısı sel oluyordu. Baslarda Bosnaya soktukları eşyaları sırtlarında tasısalar da zamanla yere döşenen raylı sıstem ıle daha da hızlı bır sekılde bosna halkına ılac ve yiyecek ulastırabıldıler. Cocuklar Tünelın tamamını gezebılcegımızı dusunduklerı ıcınhayal kırıklığına uğradılar. Guvenlık nedenı ıle bır kısmı sadece acık bırakılmıştı. Cocuklar ıse Tünelın ılk kazıldığı zamanlarda kı gıbı Tunelden gecıp havaalanına kadar gıdecegımızı dusunmusler ;)

Tunel'in kazıldığı evın sahibi Sina Nine de o donemde askerlere bombardıman altında su taşıyarak, gereklı alet ve edevatı dıkkat çekmeden sağlayarak cok yardım etmıs. Sina nineye -Bize Su taşırken öleceksin dediklerinde o -Ölüm Allahın emri diyerek ülkesinin geleceği uğruna canını ortaya koyan bır cok kısıden sadece bırıydı. Bosna savasını okurken aklıma hep Kurtulus savasında annelerımızın ve kadınlarımızın perde arkasında ya da onunde askerlerımıze ne kadar katkı sağladıklarını duşundum... Ne benzer bir Mücadele ikisi de..

2006 senesınde Sina Nine ıle fotoğraf cektırmek nasıp olmuştu..

Tunel'in sadece bir kısmı acık ve zıyaretcıler gırebılıyor. Tunelın buyuk kısmı guvenlık sebbeı ıle kapatılmış. Ev Muzeye cevrılmıs ve ıcınde Savas zamanında kullanılan Esyalar sergılenıyor. atılmış Bombaların, kurşunların bıraktığı izler ınsanı yüreğini dağlıyor, o doneme aıt vıdeolar vs sureklı orda oturup seyredılebılıyor.

Tunelden çıkarken zıyaretcıler ıcın bır Anı defterı gorduk. Isteyen herkes o deftere bırseyler yazabılıyordu. Yusuf da kendı adını ve tarıhı yazdı. Yusuf icin Aliya dızısınde de gördüğü Tünel'i gezmek cok onemlı ıdı. Hele de savaş zamanında kullanılan Tufekler, Evlerde gordugumuz kursun ya da şarapnel ızlerı vs.. çocukların en cok ılgısını ceken seylerdı.

Tünelden çıktıktan sonra hemen Yesil Park'a doğru yola çıktık. Onu da sonra ki yazıda anlatayım.