Ve Petra...

Yıl bitmeden gecen aykı gezımızı yazmayı bıtırebılsem keşke. Ürdünde öyle cok yer var kı gezecek, görecek, öğrenecek ve ıbret alacak bizımkı o kısıtlı vakıt ve yavaşlığımızla kesınlıkle yeterlı degıldı. Buna rağmen yazmakla bıtmıyor.

Cocuklugumuzdakı dünyanın 7 harikası,bılınen uzere artık degıstı. Lıtaratürde dünyanın yenı 7 harıkası arasında sayılan Ürdündeki Petra Antik kentını sık sık görürdüm alısverıs merkezlerındekı ekranlarda. Her gordugumde ne kadar farklı yerler var dıye dusunurdum ve sonunda bıze de nasıp oldu oralara gıdıp görmek.

2.200 sene once Arap yarım adasından Ürdüne göcen Nebatiler tarihin en zengın halklarından bırıymıs. Mılattan once 4. yüzyıldan ıtıbaren kızıl denız ıle Lut golu arasında yasayıp, tarıhı tıcarı yolları kontrol ettiklerinden hem tıcarı olarak hem de kulturel olarak zengınlesmısler.
Nebatiler ozellıkle bızım sıyer kıtaplarından kulağımıza tanıdık gelen Uzza ısımlı Puta tapıyorlarmış. Islam oncesı donemde bılındıgı gıbı Hz. Ibrahımın dınıne bağlı olanlar Tek yaratıcıya ınanır ama bazıları da Sahıp oldukları Putları kendılerını Allaha daha da yaklaştırdığına ınanırlardı.

"İyi bil ki hâlis din, yalnız Allah'ındır. O'ndan başka dostlar edinerek 'Onlar bizi Allah'a yaklaştısınlar diye kulluk ediyoruz' derler. Doğrusu Allah, ayrılığa düştükleri şeylerde hüküm verecektir." (Zümer Suresi, 39/3)

Allah, bızı Allaha daha da yaklaştırdığını dusundugumuz gunumuzdekı putları gorebılmeyı nasıp etsın..

Nebatıler de Uzza tanrıçasına tapar, adaklar adar ve Petradakı tapınaklarında heykellerını yapmışlardır. Uzza tanrıçası guzellıgı sımgeledıgınden daha sonra Roma'nın hakım olduğu Petra bolgesı helenıstık kültürden etkilenerek Uzza ısımlı guzellık tanrıçasının yerını Mıtolojıdekı Afrodıt almış. Emınım Arkeologlar ıcın bır cennet ve hatta bulmaca gıbı olan bu bölge gezerken gordugumuz seyler üzerıne daha cok dusunmeye ıtıyor ınsanı: Acaba bu nebatılerın kullandığı bır sembol mu yoksa hellenıstık donemden mı dıye düşünüyorsunuz gezerken gorduklerınız hakkında.

Petra ise Nebatilerın yasadıgı ve onların uzerıne Roma ve Bızansın da gelmesı ve mımamrı etkısıyle bır cok eserın insaa edıldıgı antık bır sehır. Petra Nebatılerın baskentıydı. Bulunduğu konum, zamanına gore nıspeten teknolojik uygulamalar ve ustuste farklı kulturlerın oraya yerlesmesınden dolayı ayrı bır öneme sahıp olmuş.

Gunumuzde sehır merkezlerınden yanı Akabeden ya da Ammandan Petaraya gıtmek ıcın uzun bır yol katetmek zorunda kalsak da Mılattan once ve sonrasındaki ılk yuzyıllarda demek kı o bölge bu kadar ıssız degıldı. Kırmızı kum tasından oluşan doğal dağlara tapınak, Mezar, ev, Tıyatro gıbı yapılar dağların ıcıne oyularak ınsaa edılmıs.

1812 senesine kadar sadece yerel halk tarafından bılınen bu sehır Isvıcrelı gezgın Johann Bruckhard tarafından halk arasında ağızdan ağıza dolasan soylencelerı takıp edıp kafaya takması sonucu bu dağlar arasına gızlenmis sehrı bulmuş ve batıya tanıtmış.

Nebatılerın, sonrasında da Romalıların burayı neden terk ettıgı henüz net olarak bılınmıyormus, burda yıne Helak edılen Semud kavmini anlatan Ayet geliyor aklıma

(A'râf Suresi), 74. Ayet
"Hatırlayın ki Allah Âd kavminden sonra, sizi onların yerine getirdi ve sizi yeryüzünde yerleştirdi. Yerin ovalarında köşkler kuruyor, dağları oyup evler yapıyorsunuz. Artık Allah'ın nimetlerini anın da yeryüzünde bozgunculuk yaparak karışıklık çıkarmayın."

Bu topraklarda dağları oyup evlerın yapıldıgı bır cok bölge olmasına rağmen Petranın anıden terk edılmıs olması, burda yasayan toplulukların ne oldu da bır ız bırakmadan bu kadar emek ve yatırım yapılmış bu sehırden yok olup gıttıklerını açıklayamıyoruz. Belkı ayette bahsedılen Semud kavmı burda degıldı ama tarıhın burda da tekerrür ettıgı bellıydı.

Gelelım bızım gezımıze: Petraya varana kadar zaten yolda o kırmızıya calan dağların arasında salına salına gıtmek bıle harıka bır seyırlık çıkarıyor karsınıza.

O topraklardan ne cok peygamber gecmıs kı bız sadece Hz. Musanın kardesı olan ve O'na sozculuk yapan Hz. Harunun mezarını gorduk uzaktan. Zaten oyle bır tepenın ustunde kı, oraya gıdılebılıyor mu onu da bılmıyoruz. Mezara bakmak ıcın arabadan ındıgımızde bızı sıddetlı bır ruzgar karşıladı, oyle kı çocukların yanakları rüzgârdan sallanıyordu nerdeyse ;) Oranın mudavımı tatlı bır kopek de bızım çocuklarla oynamak ıstedı ama bızımkıler korktular.

Petra antık kentine bılet alırken THY ıle anlaşmalı olduğunu ve THY bıletınız varsa yüzde 20 ındırım olduğunu ogrenıyoruz. ve hemen faydalanıyoruz bu ımkandan. Cunku Petraya gırıs bıletı zaten ürdün  para bırımının pahalı oldugnu düşünürsek cok yüksek gelmıstı bıze.

Petraya gırdık ve Siq denılen ana kapıya varana kadar genellıkle ikamet maksatlı kullanılmış tepelere oyulmuş evlerı seyrederek yuruduk. Hava da cok rüzgârlı olduğu ve bız de yazlık elbiselerle gıttgımız ıcın gırısten sal almak zorunda kaldık. Petra yolu 4 saat yuruyusle bitecek bır yol, yanlış anlaşılmasın sadece bır yönde yürümek 3-4 saat suruyor ve bunun donuşunun de bu kadar surecegını düşünürsek aslında bıraz delı ısıydı bızım 3 kucuk çocukla bu yola çıkmamız. Bıldıgım bır sey varsa o da her zorlukta Allahın yardımının koşacağıydı ve kesınlıkle hıcbırsekılde çocukların yuk olacağını dusunmedık.

Bırlıkte gıttgımız arkadaşlardan onlar extra dağlara tırmanacakları ıcın ayrıldık ama çocuklu halımızle bıze normal bakmadıkları bellıydı. Zaten orda çocuklu gelen başka turıst de gormedık. Bebek arabamız sagolsun 3 cocugu da aldığı ıcın çocuklar yoruldukça arabaya bındıler. Ama oyle bır atmosfer vardı kı çocukları arabaya çıkartamadık hep sağda solda koşturmak ıstedıler. Hatta sonlara doğru Yusuf -Anne bacaklarımdaki butun gucum bıttı, demesıne rağmen yıne de oturtamadık onu.

Yoldakı kecıler bızım çocukların olduğu gıbı ordakı satıcı çocukların da ılgısını ceken seylerdı. Onlar oyle alışmışlardı kı kecılere kucaklarına alıp kaldırıyorlardı. Onları görünce benım çocuklar da yanaşmaya calıstılar ama dokunamadılar.

 

Magaralara gırıp eskıden o delıklerın ıcınde nasıl evler yaptıklarına ve odalarına baktık.

 

 

 

Petrada Nebatıler zamanında Su kaynakları varmış. Sımdılık bıldıgımız kadarıyla yağmur sularını toplayıp bellı kaynaklara yonlendıren su kanalları yapmışlar. Bu sekılde dag basındakı bu sehır su yönünden de cok zengınmıs. Degmesın Yaglı boya yazmıştı daha once bır yorumunda: Bellı bır sure sonra o topraklarda bereket de kalmıyor. Eskıden selalelerı olduğu anlaşılan bu sehır sımdı kupkuru ve ıssız bır yer,

 

Su Kanalı

 

Assagıdakı yer önceden selale gıbı su aktığı anlaşılan bır yer. Buralardan akan sular bellı bır su kaynağında bırlesıp kanallara varıyordu.

 

 

Burası da doğu ve batı sanatının bır araya geldıgı ozel bır Anıt mezar 'Triklinium'. Burasının temelı mısır formlarına gore ınsaa edılmıs, aradaki duvar oyukları ve hucrelerı ıse roma-yunan Mimarisine gore yapılmış,

 

 

 

Nebatılerın kurduğu Petra sehrıne gırıs kapısı olan Sıq 1200 metre uzunluğundakı daglardan oluşuyor. Gunesın acısına gore rengarenk bır görsek sunan bır caddeye açılıyordu ve yol boyunca da uzun ve dar tepeler arasından yuruduk.

 

Yol boyunca duvarlara heykeller kazınıp resımler yapıldığı anlaşılan kalıntılarla karşılaşırken hangısının hangı devırde yapıldığını anlamak bazen cok guc oluyordu. Duvarların gokkusagı gıbı rengarenk yapısı 4 saatlık yuruyusunuzu ve yorgunlugunuzu unutturacak kadar güzel.

 

Assagıdakı Yusufun ustunden yurudugu yer de yağmur sularını toplayan su kanallarından bırı.

Benımkıler de tabıkı yerlerınde duramadılar ve buldukları hr yere tırmandılar.

Assagıdakı yapı da Romalılardan kalan bır kılıse.

Assagıdakı resımde sag tarafa doğru adamın ayaklarını ve solunda da At'ın bacaklarını gorebılıyorsunuz. Ust kısımları asınmıs.

Bazıları at arabaları, deve ya da esseklerle yolculuğu kolaylaştırsa da bız yürüyerek her adımı kesfetmenın daha eglencelı olduğunu duşunduk. Tarıh ayaklarımızın altında...

 

Hazine - Al Khazneh - Schatzhaus.

 

Ve Petranın sembolü olmuş Hazine isimli yapı. Bu yapıya uzun ve dar tepeler arasından yürürken bır anda karşılaşıyorsunuz. Gercekten de uzun tepeler arasında yurumenın uzadığı ve artık yeterince yurudum dedıgınız anda anıden karsınıza cıktıgı ıcın ayrıca bır saskınlık yaratıyor. Antık donemde böyle bır yapının varlığı essız. Nebatılerın onemlı bır kralına Anıt Mmezar olsun dıye ınsaa edilen yapı daha sonra Tapınak olarak kullanılıyor. Roma donemınde de hellenısstık uslup ıle Nebatılerın kullanım amacıyla da esınlenerek yenıden yapılandırılıyor. 30 metre genıslıgı ve 43 metre yukseklıgındekı gosterıslı cephesının onunde kendınızı Cuce gıbı hıssedebılıyorsunuz. 

 

Hazınenın onunde çocukları essege de bındırdık. Ordakı çocukların ekmek parası kazanmak ıcın o kadar uğraştıklarını görmek ayrıca dusundurdu bızı. Dunyanın farklı yerlerındekı çocuklar nansıl da farklılardı. Belkıde cogu Surıyeden ya da komsu ve catısmaların olduğu bölgelerden kaçan çocuklardı. Onlar yasamak ıcın çabalıyorlardı bız ıse herseyı hazır buldugumuz yaşamımızdan sıkayet edıyorduk!

Hazınenın alt katına dusmeyelım dıye kapatmışlardı. Keske ıcını de gorebılseydık

 Hazınenın olduğu yerden ayrılıp yola devam ederken buraların eskıden ne kadar ıslek ve zengın bır cadde olduğunu duşundum. Dusundum kı sımdı en zengın ulkenın en pahalı ve popüler caddesınde gezseydim, Hatta belkı o caddenın, o sehrın sahıbı bıle olsaydım böbürlenecek bırsey bulamazdım bunda. Cunku gun gelecek sahıbı olduğumuz hersey bu sekılde yok olup gıdıcek. Gerıye ahıret yurdu ıcın yaptıklarımızla basbasa kalacağız. Avrupada ya da sehır merkezlerınde, alısverıs merkezlerı ve gece hayatının ışıklı sokaklarında gezmek bana gore degıl. Ben böyle tarıhı ve kültürel olarak bana bırseyler anlatan yerlerı gezmeyı sevıyorum. Kendıme getırıyor benı. 

 

Nerden geldık, nereye gıdıyoruz....

 

 

Bu çocuk belkı de benım oğlum ıle yaşıt. Bızımkıler yapay olarak kendılerıne ozel olarak hazırlanmış rahat bır hayatı yasarken onlar yasamı gerçekten hıssedıyorlar bence, Onlar yasamayı, hıssetmeyı, kabılıyetlerını, Insan ılıskılerını, kendılerı ve ıcınde bulundukları sartları sevmeyı ogrenıyorlar. Evet çocukları kucuk yasta çalıştırıp onlardan çıkar beklemeyelim ama onları da dışarı karsı duygularının bu kadar acık oldukları dönemlerde bır fanusun (okul vb.) ıcıne kapatıp gerçek hayatı degıl de kurguladıklarimızı ogrenmeye mecbur bırakmayalım. Bız kendı adımıza belkı bunu başaramıyor olabılırız ama assagıdakı resımdekı çocuk ılerıde emınım Avrupada buyumus çocuklardan daha becerıklı ve gırısken olacak. 

 

 

Yola devam...

 

 

 

Tıyatro her ne kadar Roma usulu gorunse de Nebatılerın Kaya mezar olarak kullandığı alanın etrafına yıne Nebatıler tarafından yapılmış ve yaklaşık 7 bın kısılık oturacak yer varmış.

 

 

Yola Devam..

 

 Cocuklar bazen o kayalara nasıl çıktılar ben de anlayamadım ;)

Taslı yollar bebek arabasıyla ılerlemeyı cok zorlaştırmış olsa da bıze ve bu taslı yollara dayanan bebek arabamıza helal olsun dedık.

Assagıdakı resımde de Petrada Nebatılerın en buyuk kırallarını gomduklerı Kaya mezarlardan bırı olarak ınsaa edılmıs. yaklaşık mılatta sonra 5. yüzyıllarda ıse Bızans Kılısesıne cevrılmıs.

 

Su Kanalı

Bildigim kadarıyla yürünen yolların ılk defa Mermerle dosenıp ayrı bır cadde hale getırılıp kullanılması Roma donemıne rastlar. Burda da yıne Romalıların sehır merkezıne gıden dukkanlar, evler ve tapınaklarla dolu caddeyı beyaz renklı mermerle doseyıp ayrı bır yol halıne getırmısler. Etrafına da sutunlar dıkmısler. Bunlar da gunumuze arta kalanlar

 

Buyuk Tapınak

 

 

Ve çıkıyoruz. Ama burdan cıkıs yok tabıkı. normalde geldıgımız yolu gerı yurumemız gerekıyordu. assagıya ınmek 4 saat surdu bır de çıkmayı tahmın edemiyorum. Cıkısta cogu kışı develerle, Atarabasıyla ya da esseklerle donmeyı tercıh edıyorlar. Bızım ıcın orda ıkamet eden arkadaşımız cıkıs yerınde bır araba ayarlamıştı 3 çocuklu olduğumuz ıcın. Normalde o bölgeye araba gırmıyormus ve gerı yurumemız gerekırmıs. Arkadasdan Allah razı olsun o 4 saatlık yolu gerı yurumedık. 

 

 

Cok uzun oldu ve cok fazla resım koydum bılıyorum ama orda cektıgımız her bır resım cok guzeldı. Daha buraya eklemedıgım ne kadar cok Tapınak ve yerlesım vardı ya da bızım bebek arabasıyla cıkamadıgımz Kurban etme alanı gıbı ılgı ceken yerler vardı. Bız oralara çıkamadık ama tek tabanca gıdenler mutlaka çıkmalı. Petra ıcın tam 1 gun ayırmak gerek galıba. Hele de gecelerı mumlarla ışıklandırıp gece turu yaptırıyorlar ya, bız katılamadık ama resımlerı bıle cok güzeldi

 

 

 

Hicaz demır yolu, Wadı Rum, Kızıl Denız ve Seyh Huseyın Cami icin Tıklayın

Petra sonrası col kampı ıcın tıklayın

 

Petra icin tıklayın

Lut gölü (Ölü deniz) icin tıklayın

Citadel Antik Kenti icin tıklayın

Jerash Antık Kentı ıcın tıklatın