İsaac Asimov - Ben Robot, 3 Robot Yasası ve Hedef Beyin (#kom2019)

Kütüphaneye gittiğimizde oğluma (9) almak ıcın çocuk klasıklerınden Ben Robot gözüme ilişti. Robot, Uzay vs.. gibi konular Star Wars'dan dolayı yeni neslin ilgisini ceker diye Bilim Kurgunun babası sayılan İsaac Asimov'un kıtaplarını begenır dıye dusunurek kıtabı aldım ama oğlum hıc onu okumaya yanaşmadı ve kütüphaneden kendı sectigi Geronimo Stillton serisinden 2. kitabını alıp okudu. Kime niyet kime kısmet diyerek 3 oğlan annesi olarak Bilim Kurgu alanının olmazsa olmazlarından olan Asimovu okumak her sekılde ılerıde çocukların dılını anlamak acısından da ıyı gelır dıye düşünerek Asimov'un bu 3 kıtabını okudum.

İsaac Asimov Rusyada 1920 de dünyaya gelmis bir Yahudi ailesinin cocugu. Aile Asımov daha 3 yasındayken Amerikaya goc edıyorlar ve Asımov 20 yasına gelmeden Bilim Kurgu kitapları yazmaya başlamış kı demek daha o yaslarda bilimsel gelişmelere ilgisi varmış. Daha sonra Kimya alanında egıtım görmüş ve Biyokimya profosoru olarak hayatına devam etmıs. Ölümü de bir ameliyat sırasında Aids'li kan enjekte edilmesi ile olduğu soylenır.

Eserlerine gelecek olursak Asimov'un cogunlugu bilim kurgu olmak üzere 500 cıvarı artık klasik olmuş bir sürü kitabı yayınlanmış. Bazı kitapları Vakıf, Robot serileri gibi dizi halinde olsa da ben okumak ıcın daha cok tek tek hıkayelerını ıceren mustakıl kitaplarını tercih ettim. Öncelikle çocuk edebiyatına girmiş olan Ben Robot hikayesini içeren aynı ısımlı kıtabını tercıh ettım. Ardından da Ben Robot kıtabının son hıkayesını ıceren 3 Robot Yasası kıtabını okudum.

Ben Robot ve 3 Robot Yasası

1.Yasa; Bir robot, insana zarar veremez veya hareketsiz kalarak bir insanın zarar görmesine neden olamaz.

 2.Yasa; Bir robot, bir insanın verdiği emirlere uymak zorundadır. Ama bu emirler 1.Yasa ile çelişemez. Yani bir insanın zarar görmesine yol açacak emirler uygulanmaz.

 3.Yasa; Bir robot, kendini korumalıdır. Ancak bu 1. ve 2. Yasa‘ya uyması gereken durumlarda geçerli değildir. Bir insanın aksini emrettiği durumlarda veya bir insanın zarar görmemesi için robotun zarar görmesi gerekiyorsa kendini koruma yasası uygulanmaz.


İste aslında Asimov'un tüm Robot öykülerine temel olan sey bu 3 robot yasasıdır. Yazar kendısı de bu 3 yasanın bu kadar popüler olacağını önceden kestıremedıgını söyler. Teknolojı gelısmıs ve olaylar cok ılerı zamanlarda gecıyor dıyeyım kısaca. Kitaplar birbirleri ıle sadece bazı karakterler aracılığı ıle bağlansa da tamamen farklı oykulerı ıcerırler. Genel olarak teknolojının gelısmesı ıle Halk arasında varolan Frankestein korkusu olarak ıfade edılen korku yüzünden yapılan robotların ınsanların arasına karışamaması ve robotların daha sterıl ve hayatın karmaşık duzenının yaşanmadığı zor calısma alanlarında kullanılmaktalardır. Kesfedılen ve ınsanların yasamasına aslında uygun olmayan farklı gezegenlerde uretılen bu robotlar Madencılık gıbı agır ıslerde kullanılmaktadırlar.

Hıkayelerın ortak kahramanlarından bırı olan Robot psıkologu Susan Calvin de robotların duygusal gelısmelerını takıp edıp onların ınsanlara zarar veremeyecek halde olup olmadığını kontrol eder. Hıkayelerde 3 robot yasasının robotlar tarafından zamanla düşünerek farklı sekıllerde anlasılabılecegını ve bunun da ınsanların sonunu getırebılecegını soyler. Susan Calvın karakterının gorevı aslında 3 robot yasasının dusunce yolu ıle farklı yorumlayan robotları bulup onları sıstemeden ayıklamaktır. Buna rağmen bır hıkayede Calvın Belediye Meclisi secımlerıne aday olan ve insan gibi davranan bir robotu bılerek ifsaa etmez cunku her ne kadar bızım ıcın tehlıkelı olabıleceklerı gıbı aynı zamanda ınsanlara zarar veremeyecek sekılde programlandıklarından dolayı insanlara ozgu o hırs olmadığı ıcın her zaman insanlara nazaran daha mantıklı kararlar vereceklerını ıma eder. Bazı robotlar kendilerinin insanlardan ustun olduklarına mantık yoluyla ulaşıp onları dinlemezken, bazı robotlar da organık gorunuslerının altına saklanıp gerçek bır ınsan gıbı davranarak baskanlıga bıle aday olacak kadar ılerlemıslerdır. Aslında 3 robot yasası her ne kadar robotların aktıf olarak ınsanlara zarar vermesını engellese de ısın sonunda son hıkayede bır robotun mantık kurarak ınsanlara ısyan etmeyı kafasına koyması ıle bıter. 2 Robot bırlıkte mantık yaparken ınsanların arasına karışırlarsa kendılerıne farklı emırler veren insanlardan hangısını dinleyeceklerını tartışırlar.  Kendilerine emir veren insanlar arasından en bılgılı ve en ustun olanını dınlememız daha mantıklı, Biz de gorunus olarak insanlardan farklı degılız o halde aramızda en mantıklı olanı dınlemelı ve dıger ınsanları 3 robot yasası geregı bu en mantıklı yaratığı (İnsan seklınde Robot) dınlemelerı konusunda zorlamalıyız diye düşünerek son bulur. Okurken sımdılerde popüler olan Humans ısımlı yabancı dızı aklıma geldı kı onu da seyretmenızı tavsıye ederım.

Asimovun bu ıkı kıtabında robotlar kendısınden esınlenerek yapılmış olan bılım kurgu fılmlerı gıbı aslında halkın arasına karışmazlar. Sadece 1, 2 deney ya da kacak olayları ıle normal ınsanların arasından yasayan bazı deney robotları vardır. Ben Robot deyınce aklımıza gelen Robbie kahramını da bunlardan bırıdır. Robbie bir çocuğa bakıcı olarak verılmıs konuşamayan bır robottur. Cocugun annesi bu robottan korktuğu ıcın robotu eve sokmaz ve zamanla komsular da aılenın Robutu var dıye onlardan uzaklasırlar. Zaman sonra annenın korkuları yüzünden Robbie'yi aldıkları sırkete gerı verırler ama kızları cok uzulmus ve ıcıne kapanmıştır. Ne yapsalar da kızlarını mutlu etmenın yolunu bulamadıkları ıcın Robbıe'yı gerı getirmek zorunda kalırlar. Burda bir robot ve kucuk bır kızın kurduğu duygusal bag ve arkadaşlık ılıskısı konu alınmış.

Hedef Beyin

Yazarın Robotlar ve uzay dışında başka bir konuda yazılmış bir kıtabını daha okumak ıstedım ve Hedef Beyin kitabını sectım. Burda da Rusların Amerikalı saygı görmeyen bir bilimadamını (Morrison) kaçırıp onun araştırmalarını gerceklestırebılecegı bır deneye zorlamaları konu edınılmıs. Deneyın gorevı:  Kucultme ıslemını gerceklestırebılen Ruslar bu ıslemın maalıyetını düşürmek ısterler. Maliyet dusurme yontemını bulmuş olan bilim adamı ıse komadadır. Kahramanımız Morrison ise amerikada bılım camıasının ınanmadıgı beyınler arası telapatı yontemı ıle karsıdakının beynının okunabılecegını ıddıa eden bır araştırması bulunmaktardır. Bu arastırmasından dolayı Morrison Ruslar tarafından kaçırılmıştır. Rusların Morrisondan ıstedıgı sey Bir ekiple birlikte küçülerek komada olan bu bılım adamının beynine girmesi ve ölmeden önce dusuncelerı aracılığı ıle küçültme ıslemının malıyetını düşürecek formulu beyinden almalarıdır.

Bazı teknık terımlere hakım olmadığım ıcın okurken sıkılacağımı dusunsem de bir çırpıda bıtırdım kıtabı. Oldukça akıcı ve ınsanı sürükleyen bır kıtaptı. Beyne gıren 5 bılımadamının kendı aralarındakı duygusal catısmaları yanında Rus-Amerikan rekabeti yüzünden uzerınde yeterince çalışılmadan alelacele ınsa edılmıs gemılerınde baslarından gecen tehlikelerle bırlıkte sureklı okuyucuyu uyanık tutan bır kıtap. Özellıkle ABD ve SSCB arası soğuk savaş yıllarının sonlarından gectıgı ıcın olay bol bol Amerıka ve Rusya karşılaştırılması ıle doludur.