Tom Sawyer ve Huck Finn'in Maceraları - Mark Twain (#kom2019)

Mark Twain aslında amerikan iç savaşından önce kaptanlık yapmış olan yazarın kullandığı ve bir denizcilik terimi olan takma bir ad. Pinokyo, Alice Harikalar Diyarında gibi bazi klasiklerin yazarlarının da takma isim kullanmayı tercih ettiklerini hatırlayıp konuya devam edelim. Mark Twain kucuk yasta babasini kaybedip 11 yasinda okulu birakip bir matbaada calismaya basliyor. Ic savasdan once kaptanlık, savaş sırasında askerlik ve iç savaşdan sonra ise mağdencilik işine giriyor ve batıyor. Daha sonra ise kitaplarından kazandığı para ile borçlarını ödüyor, Mark Twain Amerikanın ilk gercek yazarıdır diyenler vardır. Burda aklıma yine Amerikalı siyasetçi Banjamin Franklin'in de 10 yaşında okulu bırakıp bir matbaada çalışmış olması geldi.

Tom Sawyer'ın Maceraları

Konuyu dağıtmadan kitaba gelecek olursak. Tom Sawyer'in Maceralari 1876 yilinda yazilmis. Tom Sawyer karakteri haylaz, özgür ruhlu ve sınırlandırılamaz biridir. Yazar Tom Sawyer karakterini gerçek hayattan 3 farklı cocugu birleştirilerek oluşturmuş olsa da diğer karakterler ve hikaye gerçek hayattan uyarlanmış. Kitap özellikle son sayfalarında oldukça akıcı ilerliyor ve içindeki betimlemeler, kurgu vs. gerçekten de çok başarılı. Kitapla ilgili yazabileceğim tek negatif özellik Tom ve arkadaşlarının sigara, alkol ve bunlara benzer zararlı alışkanlıkları okuyucuya özendirerek anlatmasından ötürü bunu okuyacak bir çocukta kötü alışkanlıklara karşı bir sempati uyandırması diyebilirim. Aslında yazar dönemi göz önünde bulundurulduğunda siyahlara ve kızılderililere karşı takındığı aşağılayıcı tavır gibi sigara alkol kullanımı konusunda dikkatsiz davranması normal olabilir. Ama günümüzde, hele de çocuklara okunması tavsiye edilen bir kitapta özellikle göze batıyor bu mesele. Bir de hayvanlara işkence ederek eğlenmeleri ve yazarın bunu özendirerek anlatması da hoş değildi, her ne kadar o dönemde siyah, kızılderili, kadınları (cadi) ve hayvanları eğlence aracı olarak kullanmaları her ne kadar normal karşılanıyor olsa bile.. ..


Bir de kitapta sık sık dini ritüellere karşı ciddi eleştiriler vardı. Aslında eleştiriden çok dalga geçiyordu. Yazarın daha sonra Adem ve Havvanin cennet günlüğü isimli kitabında da zaten incil hikayeleri ile dalga geçtiğini okuduğumda Tom Sawyer kitabında da benzer bir yaklaşım gormek beni şaşırtmadı. Din dışında o dönem yaygın olan batıl inanışlari da çocuk safligını kullanarak eleştiriyor.

 

Diğer taraftan da yazarin cocukların gözüyle hayata bakmasi gerçekten çok başarılı idi. Bir taraftan ciddî olaylar karşısında çocukların hissettikleri korkunun yanında diğer taraftan da günlük oyun eğlenceye damlaları çok başarılı bir şekilde okura yansıtılmış. Mesela assagidaki alinti aklima michael Ende’nın Momo'sunda okuduğum çocukların hayali denizcilik oyununu getirdi:

‘Bir yandan elma yerken, bir yandan da ahenkli bir sesle uzun uzun vuut yapıyor, sonra kalın sesli bir tın-tın-tın, tın-tın-tın'a geçiyordu; çünkü o sırada bir buharlı gemiydi kendisi. Yaklaştıkça hızı düşürdü, sokağı ortaladı, sancak tarafına doğru yattı, heybetli görünmek için büyük bir çaba harcayarak ağır ağır dönmeye başladı, çünkü Büyük Missouri gemisinin ta kendisiydi ve üç metre su çekiyordu. Aynı anda hem gemi, hem kaptan, hem de makine dairesi kampanasıydı, o yüzden kendini hem üst güvertede durmuş emir verirken hem de emirleri yerine getirirken hayal etmek zorundaydı.’

Özellikle Tom Sawyer'in sokakta yaşayan arkadaşı Huck Fin'in parayı bulduktan sonra 2 hafta bile zengin hayatına sabredememesi kitabın sonunda iyi bir kapitalizm eleştirisi olarak çok güzel oturmuş diyebilirim

‘Çok düzgün konuşmak zorunda olduğundan kelimelerin tadı kaçıyordu. Ne yana dönerse dönsün medeniyetin parmaklıkları ve zincirleri onu kısıtlıyor, elini ayağını bağlıyordu.’

“Tanrı aşkına, sürekli dua ediyor. Hiç böyle bir kadın görmedim! Kaçmak zorundaydım, Tom, başka yolu yoktu. Üstelik yakında okul açılacak ve gitmek zorunda kalacağım. Okula hiç dayanamam işte, Tom. Zengin olmak anlattıkları kadar iyi bir şey değilmiş. Dert üstüne dert yaşıyorsun, sürekli terliyorsun ve sürekli Tanrı canımı alsa da kurtulsam, diyorsun. Bu üstümdeki kıyafetler tam bana göre, bu fıçı bana göre, bunlardan ayrılmak istemiyorum. Bu kadar belanın hepsi para yüzünden. En iyisi sen benim payımı da al ve denk gelince on sent filan ver. Ama sık sık verme ha, elde edilmesi kolay şeyler bana hiç keyif vermiyor”

Ez cümle; çocuklar kitabın sansürlü halini okusa daha iyidir ama yetişkinler için ise tam bir klasik kitaptır ve tarafimca okunması tavsiye edilir.


Huckleberry Finn'in Maceraları

Tom Sawyer'dan sonra hikayenin devamı olarak aynı kıtaptakı ana karakterlerden biri olan Huckelberry Finn'in Maceralarını okumayı herkese tavsıye ederım, keza Huck Finn'in Maceraları her acıdan Tom Sawyer kıtabından daha başarılı idi. Yer yer tasvirleri oldukça uzatıp konudan dağıldığını hissetseniz bile bu sayfalar aslında dönemin Amerikasındaki sosyal yapıyı, normal ve anormal görülen olguların halk arasında kabulü gibi bazı sosyolojik meselelerı daha ıyı anlamamıza yarıyor.

Huck Finn sokakta buyumus bır çocuktur ama ılk kıtapta parayı bulunca ikinci kitapta bır sure sonra ayyaş babası ortaya çıkıp tum parayı almak ıcın cocugu hapsetmesı ıle baslar kitap. Huck Finn kendisini olmuş gıbı gosterıp kaçar ama ormanda aynı köyde yasadıgı zenci köle Jim ile karşılaşır. Jim sahibinin kendisini satacağını ogrendıgı ıcın kaçmıştır ama ne yapacağını bılmıyordur. Huck ve Jim bir sal yaparak Misisipi nehri boyunca binebilecekleri bir Vapur bulana kadar geceleri ilerlemeye ve sonunda köleliğin olmadığı topraklara gıtmeye karar verırler. Huck bir kölenin kaçmasına yardım ettıgı ıcın vıcdanı ıle hesaplaşmaya gırer, kendı kendıne

'Kılıseye duzenlı olarak gıtseydım, pederın vaazlarını dınleseydım bir kolenın kaçmasına yardım etmek gıbı korkunç bır seyı yapmamam gerektıgını bılırdım. Orda peder bana Zencilere iyi davranananların sonsuza dek cehennemde yanacaklarını ıyıce ogretebılırdı' der.

Vıcdani hesaplaşmasının sonunda Jım'ı ıhbar etmeyı düşünecek kadar ılerı gıtmıs olsa da Jım Huck'dan daha saftır ve cok ıyı bırıdır. Jım'ın Huck ıcın yaptıkları aklına gelır ve onu ıhbar etmeden kaçırmaya devam etmeye karar verır. Kendı kendıne soyle der sokakta büyüyen yetım cocuk Huck:

'Ne yapalım bu benım sucum degıl kı, ben de dıgerlerı gıbı ıyı bır egıtım alsaydım doğru olanı yapabılırdım ama ben dogustan kotuyum ve bu böyle gıdecek. Ben kotuyum ve bır zencının kaçmasına yardım etmek gıbı korkunç bır kotulugu bu yüzden yapıyorum.'

Zenci Jım'in su sozlerını paylaşmak ıstıyorum:

'Evet aslına bakarsan sımdı de zenginim ben. Kendime sahibim ve tam tamına 800 dolar ediyorum. Keske o para bende olsa, başka birsey istemem.'

Kıtabın yazıldığı donemde kuzey eyaletlerı kolelıgın kaldırılması ıcın uğraşırken, güney eyaletlerı tarlada çalıştıracak adam gerektıgı ıcın kolelıgı hararetlı bır sekılde savunurlar. Boyle sıyası olayların yaşandığı bır ortamda Huck Fınn'ın Maceraları ıle Mark Twain aslında oldukça sert sekıllerde kolelıgın kaldırılması yönünde taraf olmuş ve ozellıkle bu kıtabında bu konuyu ıslemıstır. Kıtap boyunca saf Jım ve masum Huck'ın maceralarını okurken sonlara doğru ilk kıtabın kahramanı olan Tom Sawyer çıkar ortaya.

Jım yakalanmış ve Tom'un akrabasının bırının cıftlıgınde hapsedılmıstır. Huck da Jım'ı kurtarmak ıcın cıftlıge gıttıgınde Tom ıle karşılaşır ve ıste asıl o noktadan sonra hıkaye ve yazar zırve noktasına ulaşmıştır bence. Tom ıle Huck'ın Jım'ı kurtarmak ıcın yaptıkları Masum, Saf ve Haylaz yontemlerını okurkern kahkahalar atarken kıtabı elınızden bırakamıyorsunuz. Burda Tom aynı Dın Quijote karakteri gibi okuduğu tum macera kıtapları aklında çorba olmuştur ve o kıtaplardakı herseyı uygulamak ıcın gerceklerı degıstırmektedır. Tom bunu Don Quijote gibi deliliğinden değil çocukluğundan dolayı yapar. Kıtapta bır oyun sırasında Tom arkadaşlarına 'Hıc Don Quijotu okumadın mı aslında onlar gorundugu gıbı degıldır, buyu yapılmıstır' der. Velhasıl Tom ve Huck'ın kahlahalarla okuyacağınız Macera dolu zenci Jım'ı kurtarma seruvenı Tom'un vurulması ve Jım'ın yakalanması ıle sonuçlansa da okuyucunun son sayfada ogrenecegı bazı gelısmelerle mutlu sona bağlanır.

Gercekten de Huck Finn'in Maceraları kıtabının Amerıkan edebıyatının ılk gerçek ornegı olarak ıfade edılmesı hakkanıyetlı bir yaklaşımdır.

Tom Sawyer'ın Maceralarının sinemaya uyarlamasını buldum ve seyrettim ama nedense cok daha başarılı olan Huck Finn'in Maceralarını konu alan filmi internette bir turlu bulamadım. Bulabılen olursa bana da lınk atarsa sevınırım ;)