Don Quijote dersleri- Vladimir Nabokov

Bu seneye Cevantes ile başladım, Cervantes ile devam edelim. 2 Ciltlik Don Quijote'u okuduktan sonra donemın sıyası ve tarıhı olaylarını es zamanlı okuduğum için ister istemez metne tarihi ve siyasi bir gözle bakmıştım. Bu nedenle yanılmamak adına Don Quijote'dan sonra Vladimir Nabokov'un Don Quijote dersleri adında konuya sadece Edebi acıdan bakan bir kitabı okumanın verimli olacagını duşundum. Don Quijotu okurken rahatsız olduğum noktalar vardı ama kitabın 400 yıldan uzun suredır hala sevilerek okunduğu ve bir Klasık yapıt olmasından dolayı rahatsız olduğum konuları ifade etmemiştim. İyiki de Nabokov'u okumuşum kı sorunun bende olmadıgını görmüş oldum.

Nabokov'un Harvard Universitesinde verdiği Don Quijote Dersleri ısımlı Seminerlerini daha sonradan kitap olarak basmıslar. Nabokov bu dersler ıcın derın bır calısma yaptıktan sonra Cervantesin Don Quijote ısımlı kıtabını Universitenin önünde yakmış.

Kısaca özetlersem; Haklı olarak ve Don Quijot'dan da pasajlar göstererek Nabokov, Cervantes'in kıtabı para kazanmak ıcın yazdığı, halkı eglendırmek adına kıtapta gaddarca yöntemler kullandığı, Don Quijote'un insanlık ve humanızmın oncusu degıl tersıne vahsetın ve gaddarlığın sembolü olduğunu söyler. Aslında ben de okurken Don Quijote ve Sancho karakterlerine yapılan eğlence adı altındakı gaddarlıklara, bir insanın akli dengesını yıtırmesı uzerıne rahatsızlığından faydalanılıp bunu eğlence aracına cevırmelerınden rahatsız olmuştum. Ama dıger tarafdan da bin sayfadan uzun olan metın ıcerısınde buyuk bır bolumunu cope atarsak donemın ıspanyasında kendı dusuncesı dışında fıkır beyan eden herkesın asıldıgını da hesaba katarsak Cervantesın baş karakter olarak bir Deliyi secmesı de anlaşılır bir durumdur. Keza bu sekılde Don Quijot'a soyletılen bir cok seyden dolayı Cervantes cezalandırılmaktan kurtulmuş olacaktır.



Bu kolaylığın dışında edebı olarak da Cervantese atfettıgımız Yazarlıkta ki bır cok yeni yontemın ya da bir cok sahnenin Ortadogunun Bınbır Gece Masalları ya da Shakespeare'in 4. Hanry gibi kitaplarında daha önce zaten goruldugunu ifade eder Nabokov. Cervantesın iyi olduğu taraf ise Nabokov'a göre Dıyaloglarıdır. Cervantes zaten aslen bir Tiyatro yazarıdır ve bu alanda iyidir, buna rağmen Tiyatro eserlerı o donem ılgı gormemıstır. Cervantesi okutan seyin karakterlerını doğru zamanda harekete gecıren bir yazarlık içgüdüsüne sahip olmasıdır. Don Quijote karakterı gibi gerçek hayatta da her konuda basarısız olan Cervantes de para kazanmak ıcın halkı eylendırecek bir kıtap yazmak ıstemıs. O dönemlerde İngilterede kurulmuş olan bir deli hastanesine Halkın eğlence olsun dıye gidip gulup eglendıklerını hesaba katacak olursak Avrupada akli dengesini yitirmiş insanların bir eğlence aracı olarak goruldugunu anlamış oluruz. Sadece delilere değil hayvanlara da sokak ortasında işkence edip bununla eğlenen ınsanların varlığını zaten Don Quijote da goruyoruz keza bir bolumde Cervantes kopegın birine yapılan ıskenceyı ayrıntısı ile tasvır ederken bunu okuyucuya bir eğlence unsuru olarak sunması durumun vahametını de gosterır. Bu eğlenceler kitapta öyle bir sevyeye varır kı Cervantes kendilerini eğlenmeyi seven muzip insanlar olarak tanımladığı kısılerın Sanchoyu nasıl dovduklerını tasvır ederken okuyucu o donemde bunu okurken guluyordu. Keza Don Quijote karakterının arkadaşları ve onu korumak ısteyen Rahıp ve berber de Don Quijote'un delılıgınden faydalanıp kandırıp kışkırtarak yoldan gecen çobanın bırı ıle kanlar ıcınde kalırcasına dovusmelerını kahkhalar atarak seyrederler. Bunlara benzer düzinelerce ornek vardır DonQuijote'da.

Bahsettıgım gaddarlığın dışında okurken rahatszı olduğum bır dıger nokta da cok fazla karakterın olur olmadık yerlerde bıraraya gelıp hıkayenın kopmasıdır. Mesela bır yerde kıtapta daha once bahsedılen birbirleri ile alakalı alakasız tam 35 karakter aynı anda aynı zamanda aynı yerde kiminin acı cektigi kiminin de acı cektirdigi kaotik bir kavgaya tutuştukları acemice ve sanatsız bir sekılde anlatılır. Nabokov'da bu kavga sahnesını alıntılarken olayları takıp edebılen var mıdır? diye sorar. Haklıdır cunku ben de takıp edemeyip buna benzer yerlerde hıkayeden kopmuştum. Keza bir cok ayrıntı, yer, isim ve tarıh ılerleyen sayfalarda degıstıgı ıcın Cervantesın kıtabı aceleyle, dıkkat etmeden ve kurguya butun olarak bakmadan yazdığını gosterır.

Nabokov kıtabın son cumlesı olarak Don Quijotun ölüm döşeğinde iken yegenı, hizmetkarı ve sadık silahtarı Sanchonun ölümün ardından elde edecekleri mirası düşünerek mutluluk ıcınde yemek yerken tasvır edılmesını; Kitabın sorumsuz, çocuksu, iğneli ve barbarca dünyasına uygun olarak, insanın içine oturan son acı sözü olduğunu ifade eder.

Az cümle Nabokov; Don Quijote'un yıllar ıcerısınde Edebıyatcılar ve Profesorlerın bu zalim, kaba ve eski kitabı görünüş ve gerçeklik üzerine ince ve tuhaf bir masala dönüştürmüş olmalarını elestırır. Bu nedenle önce kitabın üzerine coreklenmıs olan bu yanlış okuma gelenegını kaldırıp doğru metnı görmek gerekıyordu.

Son olarak Nabokovun kıtabını okumak Don Quijote kıtabı ıcınde bazı olayları gercekten anlamanızı saglıyor. Mesela Cervantes Don Quijote kıtabını 1605 senesınde birinci cıldını yazdıktan sonra kahramanın Zaragozaya gıdecegı bılgısını vererek kıtabı bıtırıyor. Bunun üzerine 1614 senesınde Avellenada isimli başka bir yazar Don Quijote'un 2. cildi olduğunu iddia ettiği yeni bir kıtap yazıyor. Bir sene sonra da Cervantes bu duruma kızıp 2. cildi kendisi yazarak Don Quijote karakterini öldürerek buna benzer infialler yaşanmasının önüne geçiyor. Kitap içerisinde bir cok defa Cervantes kendi adını vererek ya da kendi kitabını ima ederek yapılan elestırılere de cevap verıyor. Bir de sonunda gercek Don Quijote ile Avellenada'nın yazdığı sahte Don Quijotun hıkayelerını kendi kitabı ıcınde çakıştırıyor.

Daha kıtaptan alıntalayacak cok sey olmasına rağmen ben burda bitirecegım cunku konuylu ılgılı olanların bu kıtabı zaten okuyacağını tahmın etmekle bırlıkte yazının cok da uzamasını ıstemıyorum. (Cocuklar da etrafıma toplaşmaya başladılar)  Sırada Cervantes'in 'Yüce Sultan' kitabı var...

Herkese iyi okumala: