Derveze: Tefsir, Siyer ve Usul

Et-tefsir'ül-hadîs

Nuzul sırasına göre Kuran Tefsiri 7 cilt

İzzet Derveze

Dervezenin 7 ciltlik tefsirini bitirdim elh. Yazarın siyer ve Usul kitaplarını da daha önce okuyup paylaştığım için bu yazı yazarla ilgili son yazım olacak.

Bilindiği gibi Derveze Filistinli ve ingilizler tarafından önce hapsediliyor daha sonra da sürgüne gönderiliyor. Türkiyedeki sürgün hayatında dini meselelerde farklı bakış açıları kazanıyor ve Bursadaki kütüphanelerden de faydalanarak yazdığı tefsiri modern tefsir örnekleri arasından en bilinenlerinden biri oluyor. 20 yy'ın milliyetçi eğilimlerinden etkilenen yazarın arap milliyetçiliği yapması dışında çok da siyasi çalkalanmalardan etkilendiğini görmedim. Özellikle ilk defa tefsir okuyacak kişilere Dervezenin yaptığı gibi nuzul sırasına göre düzenlenmiş bir tefsir okumalarını, ayetleri siyer bilgileri ile eş zamanlı olarak anlayabilmek adına tavsiye ederim.

Yazarin metodu gayet net:

1)Kuran peygamber tarafından son haline zaten getirtilmişti,

2)Kuran o dönemde yaşananlar göz önüne alınarak doğru anlaşılır,

3)Bir ayete anlam vermeye çalışırken kuranın bütünü göz önünde bulundurularak anlam verilmeli,

4)Sebebi nuzul ve kütübi sitte de bulunan rivayetler islamın 2. Kaynağıdır ama kurana net bir şekilde ters ya da peygamberin üstün ahlakına uymayanlar uydurmadır.

5)Tarihte bir çok müfessir ayetleri bütünsel anlamdan koparıp asıl amaçlanan mesajı farketmeden değiştirmiştir.

Aslında burda çok cok çok kısa bir şekilde aktardığım metod güzel ama maalesef Derveze bir çok konuda geleneğin yaptığına karşı duramayarak hadislerin kuranı neshetmesine izin vermiş ve kendi metodunu delmiştir. Bir çok yerde geleneğin hakim görüşünü aktarırken "-buna anlam veremiyoruz ama reddemiyoruz da!" der. Eminim günümüzde yaşasa bu metodu daha direyatli bir şekilde savunacak gücü kendinde bulurdu. Mesela yaşadığı zamanda kölelik artık kabul edilemez bir unsur olduğu için kölelikle ilgili rivayetleri gerektiği gibi eleştirebilmiş ama mesela ayetlerde defalarca vasiyet emredildiği halde -"Vasiye Vasiyet yoktur" rivayetinden hareketle bu rivayetin kuran ayetlerini neshetmesini, içinde yaşadığı toplumda hala uygulandığı için normal karşılamıştır. Keza recm rivayetleri sağlam olduğu için hem kuranın verdiği ceza hem de üstüne peygamberin sünneti olarak recmedilmesi gibi garabet bir fikri anlamsız bulduğunu eklemekle birlikte tefsirinde aktarmak zorunda kalmış.

Ayetlere eklemlenen "miraç" gibi çeşitli rivayetlerin Allahın bize aktarmadığı konulara girmek suretiyle Allahın ayetlerini amacından saptırmak olduğunu söyleyerek aslında bir çok hurafeyi kitabına almamıştır. Ayetlerin bilimsel yorumlarına da kesinlikle karşı olması yönüyle tarihselcilere benzese de bazı konularda o döneme hitap edilmesine rağmen aslında kıyamete kadar herkese seslenildiği yönündeki yorumları da evrenselcilere yakındır. Yani yazar burda itidalli ve orta karar bir bakışı var diyebilirim.

Dervezenin tefsirinin başında inşaa edilen metodu alıp kurana yeniden bakmak en iyisi galiba. Bunu da yakınlarda mehmet okuyan yapacak diye bekliyorum. Kisisel fıkrım ıse bu metodun hala cok eksık oldugu yonunde. Sanırım bu konuda cesaret ısteyen bazı calısmaları ileride ancak yapay zeka yapabılecek

Herkese iyi okumalar

Kitap: Kur'an'ı Anlamada Usul

Yazar: İzzet Derveze

Bu yıl siyer, tefsir ve kuran tarihi üzerine aldığım kitaplara başlayalı çok oldu. Dervezenin tefsiri bitmek üzereyken arada yine Dervezenin Kuranı anlamada Usul isimli kitabını okudum. Derveze kendinden önceki tefsircileri farklı açılardan eleştirdiği için 20. Yy ın modernist tefsircisi dense de aslında islama atfedilen ve islama aykırı olduğu bariz olan rivayetleri reddederek ve bazı eski yorumları bahse konu ayetleri anlamamak olarak gormekten başka bir modernist tarafı yok aslında.

Eleştirdiği noktalarda çok haklı olsa da dervezenin sunduğu "kuranı yine kuranın bütünü ile anlamaya çalışma" çabasını biraz daha geliştiren yeni tefsircilere kapı açmasından dolayı takdir ettim ve kendi zamanı için daha fazlasını neden yapamadığını da anlıyorum.

Velhasıl kuranın tarihi, kuranı okurken neleri gözünüzde bulundurmak lazım, kuran uslubu nasıldır, kurana anlam verilirken eskiden yapılan hatalar ve nedenleri nelerdir vb. İçeriği ile zengin ve kuranı anlamak isteyen okuyucuya yol gösteren bence nadide bir eser.

Kurana göre hz. Muhammedin hayatı

İzzet Derveze

Filistinli yazar Dervezenin tefsirini okurken eş zamanlı olarak siyerine de başladım. Dervezenin sürgün hayatı yaşadığı 20.yy Türkiyesinde kendi zamanına göre oldukça bağımsız bir uslubu olduğunu düşünüyorum.

Herşeyden önce ayetleri baz alarak bir siyer yazması ve rivayetleri kullanmış olsa da genel kabul gören bir çok rivayetin aslında Allahın mesajına aykırı olduğunu kabul etmesi gibi özellikleri bu siyerin öncelikli olarak okunması için bence yeterli sebeplerden bir kaçı.

Özellikle yazarın çeşit çeşit rivayetin ya da yorumun olduğu bazı konularda "Kuranın durduğu yerde durmak" ifadesini çok beğendim.... Gerçekten de bazen durmamız gereken yeri bilmediğimizde gittiğimiz yol öyle bir yere varıyor ki bahse konu olan ayetle hiçbir alakası kalmıyor. Günümüzde benzer bir yaklaşım sanırım "bilmiyorum diyebilmek" şeklinde de kullanılıyor.

Yaklaşık bir yüzyıl önce yazıldığını hesaba katarsak o dönemin şartlarında bazı konularda bence biraz daha üstüne çalışılması gerekir. Sonuç olarak bence fikir dünyamızda büyük bir adım atmış ve kendinden sonrakilere örnek olmuş, bağımsız düşünceye katkıda bulunmuş bir yazar Derveze. Peygamberimizin hayatını yazdığı bu eser de Kuranı Kerimin aslında peygamberin hayatı olduğunu bize tekrar hatırlatıyor.

Bir nevi nuzul sırasına göre hem kuran, hem tefsir hem de siyer okuyorsunuz....

Herkese iyi okumalar